JARE GODY, TOPIENIE MARZANNY I INNE TRADYCJE W PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY

(Wysłany przez Piotr Kizewski | Dawne tradycje i zwyczaje, Poza Szlakiem )

Pierwszy dzień wiosny, przypadający 21 marca, jest dniem szczególnym. To symboliczne zakończenie zimy i powitanie wiosny. Jest to także dzień wagarowicza oraz czas, gdy utopić można Marzannę jako symbol odchodzącej zimy.

W pierwszy dzień wiosny przypadały dawniej Jare Gody, a nasi przodkowie tego właśnie dnia od samego zarania dziejów urządzali święta ku czci nadchodzącej wiosny, która symbolizowała życie i odrodzenie. Jednocześnie żegnano zimę, utożsamianą ze śmiercią i stagnacją.

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY JARE GODY U DAWNYCH SŁOWIAN

Słowianie uwielbiali imprezy i radosne obrzędy, a koniec zimy był doskonałym powodem, by je organizować. Z czasem powstał cały cykl ludowych tradycji, obyczajów i magicznych obrzędów związanych z przepędzaniem znienawidzonej zimy.

Wierzenia Słowian koncentrowały się na niezwykłej więzi, jaka łączyła ich z siłami natury. Cały panteon słowiańskich Bogów, demonów i mitycznych istot, bezpośrednio lub pośrednio związany był z przyrodą. Nie dziwi się fakt, że wszelkie zmiany zachodzące w naturze, postrzegane były jako swoisty kontakt z siłami wyższymi.

Jare Gody czyli tak zwane Jare Święto, było niczym innym, jak składaniem podziękowania bogom za koniec trudnej zimy i początek czegoś nowego.

Nazwa Jare Gody pochodzi z języka dawnych ludów słowiańskich. Pierwszy jego człon — Jare, oznacza imię boga Jaryły ze słowiańskiego panteonu. Jaryła lub Jarowita był bóstwem, symbolizującym młodość i młodzieńczą witalność. Natomiast słowo – god, drugi człon nazwy Jare Gody, oznacza w języku starosłowiańskim rok. Jako całość nazwa ta może być odczytana jako przejście jednego roku w drugi i rozpoczęcie kolejnego cyklu życia.

 

TOPIENIE MARZANNY ZWANEJ NIEKIEDY MORENĄ LUB MORĄ

Jednym z głównych obrzędów magicznych, powitania wiosny, było topienie kukły znanej Marzanną. W niektórych rejonach tradycja ta polegała na paleniu Marzanny lub jej zakopywaniu.

Topienie Marzanny odbywało się w pierwszy dzień wiosny lub równonocy wiosennej. Zabawie towarzyszyły śpiewy i tańce. Poza tym chłopcy popisywali się umiejętnością strzelania z bata, a dziewczęta grą na przeróżnych instrumentach. Gra na instrumentach i wymyślne hałasy, miały za zadanie nie tylko bawić, ale także odegnać znienawidzoną zimę i przeróżne słowiańskie demony i złe duchy.

 

GAIK ZWANY TEŻ MŁODE LATKO LUB CHOJNA POŚWIĘCONY DZIEWANNIE

Dziewanna była boginią lasów, łowów i wiosny. W panteonie Słowian była również bóstwem odpowiedzialnym za opiekę nad zwierzętami oraz patronką szczęśliwej miłości.

W Jare Gody zwykle po topieniu Marzanny, dziewczęta i młodzi chłopcy, udawali się do lasu, by zerwać młode drzewka i ozdobić je różnymi upominkami dla bogini. Następnie młodzi ludzie brali z sobą wystrojone drzewko i chodzili z nim po wsi. Często również grano na instrumentach i tańczono.

Zwyczaj ten znany jest do dziś na Podlasiu, gdzie nazywa się go — Chodzeniem z królową. Po zakończeniu zabawy, drzewko wracało do lasu, który od tej pory przez cały rok uważany był za święty gaj. Spotykali się w nim narzeczeni, którzy prosili boginię Dziewannę o błogosławieństwo.

 

WIOSENNE PORZĄDKI Z OKAZJI PIERWSZEGO DNIA WIOSNY

Popularną tradycją było wiosenne sprzątanie. Dokładnie zamiatano chaty, obejścia i pomieszczenia gospodarcze. Skrupulatnie wietrzono wszystkie izby, strychy i piwnicy. Poza tym prano ubrania i zmieniano pościel na nową. Wszystko po to, by nic złego nie zagnieździło się w zakamarkach i nie zostało z rodziną na resztę roku.

Zwyczaj ten przetrwał do dziś. Gospodynie domowe nie spoczną przed Wielkanocą, nim nie wysprzątają na błysk całego domu, nie wytrzepią dywanów i nie umyją okien.

 

 

 

MASLANICA W JARE GODY

Maslanica to według badaczy najważniejszy etap Jarych Godów. Była to zabawa następująca po wcześniejszym topieniu Marzanny, Gaiku i obrzędowym wiosennym sprzątaniu domostw.

Całe rodziny malowały jajka, które u Słowian były symbolem radości, energii i płodności. Miały one zapewnić ludziom urodzaj, szczęście i powodzenie w nowym roku.

Domy okładano ziołami i pachnidłami, by zaraz potem rozpocząć biesiadę, która była kulminacją przygotowań do nadejścia wiosny. Uczty i przyjęcia urządzano na skraju wioski lub na pobliskich wzgórzach. Brały w nich udział wszyscy mieszkańcy oraz goście z innych wsi. Na stoły trafiało wszystko to, co pozostało jeszcze w spiżarniach po odchodzącej zimie.

Gospodynie obdarowywały gości kraszankami, czyli malowanymi jajami, które symbolizowały początek życia, płodność i siłę. Urządzano również zawody sportowe. Młodzi chłopcy ścigali się i siłowali w przyjaznych zapasach, ku uciesze reszty mieszkańców.

 

RADONICA W JARE GODY ZWANA WIOSENNYMI DZIADAMI

W ostatni dzień Jarych Godów, ludzie obmywali się w rzekach i strumieniach, a także okładali wzajemnie, dopiero co rozkwitłymi witkami. Miało to oczyścić ich ciała i dusze. Wieczorem tego samego dnia zbierano się w świątyniach, by wspominać przodków i prosić ich oraz bogów o pomoc lub dobre rady.

Wiosna jest też czasem burz i piorunów, tego potężnego żywiołu, dawcy okrutnej energii.
Perun uderza swym młotem rozjaśniając nieboskłon energią piękniejszą niż Swarożycowy ogień.

Część oficjalnej modlitwy do słowiańskich bogów

Kult przodków był bardzo silny wśród Słowian. Wierzono, że podczas Jarych Godów, wrota do zaświatów zostają na chwilę uchylone tak, by umarli mogli choćby na chwilę przeniknąć do świata żywych.

Zostawiano zatem podarki dla przodków na ich kurhanach. Były to przede wszystkim drobne przedmioty, jedzenie i picie.

JARE GODY I CHRZEŚCIJAŃSTWO

Gdy stare wierzenia zastąpione zostały przez chrześcijańskie dogmaty, a dawni bogowie zepchnięci do świata legend i mitów, kapłani nowej religii przejęli dawne święta i stworzyli nowe.

Dziś zamiast Jarych Godów mamy Wielkanoc, a zamiast kolorowych kraszanek, kolorujemy wielkanocne pisanki.

Jednak dawne tradycje i zwyczaje przetrwały pomimo agresywnego i często brutalnego działania kościoła. Wciąż dobrze się bawimy, obchodząc Śmigus Dyngus, a całe rodziny, zwłaszcza dzieci, wybierają się w pierwszy dzień wiosny, by utopić Marzannę.

Odniesień do dawnych wierzeń jest naprawdę wiele, ubrane są jednak w inne tradycje i wypaczone przez chrześcijaństwo.

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY OBECNIE

Również obecnie pierwszy dzień wiosny jest dla nas dniem bardzo ważnym. Kończy się uciążliwa zima, dni robią się cieplejsze, a na horyzoncie pojawiają się marzenia o lecie i wakacjach.

CZYM JEST RÓWNONOC WIOSENNA

Równonoc wiosenna jest punktem w czasie, po którym Słońce, przez kolejne miesiące, będzie oświetlać mocniej jedną z półkul Ziemi.

Na naszej półkuli północnej, równonoc wiosenna przypada na przełomie 20 i 21 marca, dlatego nazywana jest równonocą marcową. Na półkuli południowej wiosnę witają z 22 na 23 września.

DZIEŃ WAGAROWICZA W PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY

Wagary w szkolnej definicji są dniem ucieczki z lekcji, czyli samowolnego uchylania się od obowiązku szkolnego przez uczniów i studentów.

Dawniej karą dla wagarowicza było przypinanie mu do nogi kawałka deski na łańcuchu.

Ludwig Knaus The Truant WaltersAnton Ebert – Mały Wagarowicz.

W języku uczniowskim natomiast, jest to dzień wolny od nauki, a przynajmniej nieco luźniejszy, gdyż nauczyciele urządzają wówczas lekcje mniej poważne i raczej zabawne.

Pierwszy dzień wiosny, jako dzień wagarowicza to świetny pomysł. Najczęściej jest już całkiem ciepło i pomysłów na spędzenie czasu nie brakuje. Bardziej racjonalne i zarządzane przez ludzi z wyobraźnią szkoły organizują festyny i zabawy dla uczniów, którzy i tak uciekliby z lekcji.

WIOSENNA MIŁOŚĆ I ZAUROCZENIE

Już w starożytności zauważono, że wiosna jest wyjątkowym okresem, w którym dzieją się rzeczy nieprzewidywalne. Dotyczy to także uczuć. To właśnie wiosną dochodzi do miłosnych wyznań i zaręczyn. Jam możecie się domyślić, również wiosną poczęta zostaje największa liczba dzieci.

A więc nie ważne, w jaki sposób celebrujecie nadejście wiosny, pamiętajcie tylko o tym, że robili to już ludzie przed tysiącami lat. No i nie zapomnijcie zabezpieczyć się nim zaczniecie wiosenne figle

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY NA ŚWIECIE

Pierwszy dzień wiosny jest wielkim wydarzeniem nie tylko w naszym kraju czy regionie. Zakończenie zimy celebrują ludzie na całym świecie.

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY W HISZPANII

Hiszpanie mają swoje święto wiosny zwane Las Fallas. Są to często postaci znanych osób, przedstawione w zabawnych pozach lub sytuacjach. Na zakończenie zabawy kukły są ceremonialnie palone.

W tym samym czasie organizuje się pokazy sztucznych ogni i fajerwerków, dlatego też dzień ten nazywany jest czasami dniem ognia.

 

 

Święto Las Fallas jest okazją do fantastycznych zabaw na plażach i ogrodach. Ludzie tańczą, piją i wspaniale się bawią, nawet przez kilka dni.

Szczególnie pięknie wyglądają panie i młode dziewczęta, które specjalnie z okazji nadejścia wiosny zakładają fantastyczne stroje. Ćwiczone w domowym zaciszu układy taneczne, wykonywane później w blasku ognia i przy wtórze hiszpańskich rytmów wyglądają urzekająco.

Jeżeli miewałbym wybrać miejsce, w którym chciałbym powitać wiosnę, to właśnie Hiszpania, byłoby na samym szczycie mojej listy.

Święto wiosny to tylko jeden z powodów, dla którego warto odwiedzić ten piękny kraj właśnie o tej porze roku. Przed planowaniem wiosennych wyjazdów należy pamiętać, że Hiszpania, a szczególnie jej południowa część, w okresie od marca do maja oferuje optymalną pogodę do zwiedzania i pieszych wędrówek.

Ważne jest również to, że tłumy turystów pojawiają się tu dopiero z początkiem lata. Przekłada się to na wiele innych plusów, jak na przykład ceny wiosną są w Hiszpanii dużo bardziej przystępne niż te w szczycie sezonu. No i oczywiście kwitnące, wiosenne kwiaty! Hiszpania spływa kolorami i pachnie jak wnętrze drogiej perfumerii.

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY W SZWAJCARII

W Szwajcarii święto wiosny organizuje się w chwili, gdy na drzewach i w ogrodach pojawiają się pierwsze kwiaty.

 

Kulminacją święta wiosny w Szwajcarii jest palenie wielkich ognisk i wrzucanie do nich postaci zimowego bałwana. Dla lepszej zabawy, w bałwanie ukrywa się przeróżne łatwopalne substancje, a czasem środki wybuchowe.

 

ŚWIĘTO WIOSNY W JAPONII

Japońskie powitanie wiosny łączy się ze świętem kwiatów noszącym nazwę — Hanami. Święto to opiera się na podziwianiu piękna kwiatów kwitnącej wiśni. Jest to święto symbolizujące życie i jego krótkotrwałość.

Podczas tego święta ludzie spotykają się w przygotowanych wcześniej miejscach pod kwitnącymi drzewami wiśniowymi.

POCZĄTEK WIOSNY W TAJLANDII I KAMBODŻY

W Tajlandii oraz Kambodży pierwszy dzień wiosny wypada w tym samym czasie co Nowy Rok. Urządza się wówczas festiwale wody, która symbolizuje zmycie grzechów i nowy początek.

 

Wcześniej święto wody polegało na skrapianiu się wodą w celu błogosławieństwa i życzenia szczęścia. Dzisiaj zabawy takie przybierają postać prawdziwych wodnych bitew. Przypomina to nieco nasz Śmigus Dyngus.

 

 

 

ŚWIĘTO WIOSNY W KANADZIE

Kanadyjczycy mają również swoje święto poświęcone wiośnie i kwiatom, zwłaszcza jednemu z nich; tulipanowi.

Kanadyjskie święto tulipanów przypada w okolicach maja, a organizowane wówczas festiwale kwiatowe są największymi na świecie.

 

 

OBCHODY POCZĄTKU WIOSNY W STANACH ZJEDNOCZONYCH

Amerykanie czekając na wiosnę pilnie przyglądają się najsłynniejszemu na świecie świstakowi. Zwierzak, któremu na imię Phil, mieszka w swej norze mieście Punxsutawney w Pensylwanii.

Cała tajemnica polega na tym, że gdy Phin wychodzi po raz pierwszy z nory i nie zobaczy swojego cienia, jest znakiem, że wiosna tuż. Gdy jednak zobaczy cień i przestraszony cofnie się do nory, można mieć pewność, że zima będzie długa i ciężka.

 

Jedną z dziwniejszych tradycji wiosennych, o jakiej słyszeliśmy, jest palenie skarpetek w połowie marca. Ma to symbolizować rozpoczęcie nowego sezonu rekreacyjnego oraz gier i zabaw na świeżym powietrzu.

 

 

 

ŚWIĘTO WIOSNY NA BALI

Balijczycy świętują wiosnę w tym samym czasie co Nowy Rok. Zabawa trwa kilka dni i zaczyna się przed równonocą. Mieszkańcy wyspy dokonują rytuału oczyszczenia w lokalnych rzekach lub na plażach. Następnie dokonuje się egzorcyzmów i wypędzenia złych duchów.

W tym czasie organizuje się pochody z przygotowanymi wcześniej figurami i postaciami mającymi odstraszać złe duchy.

Głównym świętem początku wiosny i Nowego Roku jest Nyepi — Dzień Ciszy. Jest to najważniejsze dla Balijczyków święto. Podczas Nyepi ludzie pozostają w domach, by ustrzec się przed demonami. Wyłączony zostaje prąd, TV i Internet. Cała wyspa zamiera. Nie działają nawet lotniska i porty.

 

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY W INDIACH

Hindusi witają wiosnę w święto zwane Holi. Jest to niezwykły festiwal kolorów.

Święto to organizuje się zaraz po pełni księżyca w marcu. Pierwszym dniem święta jest ognia, podczas którego pali się wielkie ognie, mające symbolizować pokonanie zła i zwycięstwo dobra. Chwila ta jest pełna tańców, śpiewów i muzyki.

Faktyczne obchody święta Holi rozpoczynają się dnia następnego. Tradycją jest walka na kolory. Uczestnicy zabawy obsypują się kolorowym pyłem, a następnie polewają wodą. Dzięki tej tradycji tłumy ludzi wyglądają bajecznie. Wszyscy spowici są w przeróżne, jaskrawe barwy.

 

Zabawa przypomina nieco nasz śmigus dyngus tyle, że jest dużo bardziej kolorowo no i w zabawie biorą udział wszyscy, bez względu na status społeczny czy wiek.

 

 

 

PIERWSZY DZIEŃ WIOSNY CIEKAWOSTKI

• W dawnych kalendarzach dzień przesilenia wiosennego był również początkiem roku.
• Pierwszy dzień wiosny w kalendarzu to nie to samo co pierwszy dzień wiosny astronomicznej. Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy, czyli w momencie, gdy dzień i noc mają dokładnie ten sam czas trwania.
• Ze względu na różnice pomiędzy wiosną astronomiczną a kalendarzową rozbieżność stale się powiększa. Za niespełna sto lat pierwszy dzień wiosny może wypaść już 12 lub 13 marca.
• Zwyczaj topienia Marzanny znany jest w Polsce zachodniej, a także w niektórych częściach Litwy, Rosji, Białorusi i Ukrainy. Z czasem zwyczaj ten został przyjęty także przez Czechów, Węgrów i Bułgarów, ale ma on tam nieco inną formę.
• Od Jarych Godów rolnicy wyczekiwali pierwszej burzy z piorunami, która była sygnałem do rozpoczęcia prac w polu. Wierzono, że bóg Perunza pomocą piorunów budzi ziemię po zimowym śnie.
• Malowanie jajek zwanych pisankamima swoje źródła w czasach przedchrześcijańskich. Jajko to symbol życia i odrodzenia.
• Pierwszy dzień wiosny jest nieoficjalnym dniem wagarowicza. To zwyczaj, podczas którego uczniowie nie przychodzą na lekcje, wybierając zabawy na świeżym powietrzu.

Opr. JF  i MS